Góra Kalwaria

(ok. 40 km od Warszawy)

Legenda o powstaniu Nowej Jerozolimy, dziś Góry Kalwarii

Góra Kalwaria

Jak mówi legenda, w drugim dniu Bożego Narodzenia 1668 r., nad wioską Górą, miało miejsce niezwykłe zjawisko. Był mroźny, grudniowy ranek. Mieszkańcy wychodzili właśnie z porannej mszy, po niebie zaczęły przebiegać pierwsze promienie słoneczne. Ogromna, złocista kula unosiła się coraz wyżej, by nagle stanąć w miejscu u dołu krzyża, który niespodziewanie ukazał się na niebie. Księżyc ustępujący miejsca słońcu zatrzymał się w połowie krzyża, kształtem swym przypominając serce. W chwilę potem przesunął się nad krzyż. Choć to niezwykłe zjawisko nastąpiło o świcie, słońce i krzyż pojawiły się po przeciwnej stronie nieba – na zachodzie. O tym cudownym wydarzeniu mieszkańcy długo rozpowiadali. Ci nieliczni, którzy je widzieli, byli przekonani, że to sam Bóg wyznaczył Górę na Nową Jerozolimę, tak jak to św. Jan przewidział w Apokalipsie.

Tak powstała Nowa Jerozolima, która z czasem przerodziła się w Górę Kalwarię, pamięć zaś o okolicznościach niezwykłego zdarzenia została uwieczniona w herbie miasta. Herb dla miasta zaprojektował biskup Stefan Wierzbowski, a miastu nadał go w 1670 r. król Michał Korybut Wiśniowiecki.

Co warto zobaczyć

Zabytki Góry Kalwarii

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża (przecięcie ulic Kalwaryjskiej i Pijarskiej)

Dawna kaplicy Piłata, dziś potocznie zwanego kościołem „Na Górce”. Świątynię konsekrowano w 1679 roku, pod koniec XVII wieku została przebudowana po raz pierwszy, ostatnich zmian dokonano w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Wymieniono wówczas więźbę dachową i pokryto ją blachą oraz dobudowano w formie kapliczek dwa boczne portale stożkowe. W podziemiach kościoła znajduje się sarkofag z ciałem biskupa Stefana Wierzbowskiego, a przed świątynią, na niewielkim dziedzińcu umieszczony jest nagrobek założyciela miasta.

Kościół parafialny (ul. bł. Ks. Sajny 2)

Ufundowany w 1755 roku przez marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bieliński. Projektantem świątyni był Jakub Fontana. W 1952 roku prymas Stefan Wyszyński powierzył parafię zakonowi marianów.

Kaplica św. Antoniego (położona na tyłach kościoła parafialnego)

Pierwotna kaplica została zbudowana w połowie wysokości skarpy wiślanej, przy dawnym zjeździe do przewozu przez Wisłę przez biskupa Wierzbowskiego, który umieścił w niej drewniany posąg świętego. Istniejący dziś kościółek w stylu barokowym został wzniesiony przez ks. Franciszka Zambrzyckiego pod koniec XVIII w.

Wieczernik na Mariankach

Położony na uboczu Wieczernik powstał wraz z Nową Jerozolimą i miał symbolizować tajemnice Wielkiego Czwartku. Biskup Wierzbowski osadził w kościółku marianów. Wraz z jedenastoma braćmi przybył do Góry ojciec Stanisław Papczyński. Sprowadzeni przez biskupa zakonnicy mieszkali w pojedynczych celach dobudowanych wokół kościółka. Obecnie powstaje przy świątyni powstaje nowoczesny dom pielgrzyma, lecz sama świątynia zachowała swój pierwotny charakter.

Ratusz (ul. 3 Maja 10)

Powstał w XIX wieku. Projektantem był Bonifacy Witkowski, ale swoje uwagi naniósł także znany architekt Henryk Marconi. W 1836 roku dobudowano na tyłach ratusza zaprojektowane także przez Witkowskiego pomieszczenie na kramy, tzw. jatki. Zniszczony w czasie II wojny światowej budynek odbudowano w latach 1950-1951. W części centralnej Ratusza znajduje się balkon, którego balustrada pochodzi z XIX wieku.
Obecnie w Ratuszu ma swoją siedzibę burmistrz miasta i gminy oraz Urząd Stanu Cywilnego, a w odrestaurowanych pomieszczeniach dawnych jatek znajdują się zakłady usługowe.

Dawne Kolegium Pijarów obecnie Dom Pomocy Społecznej im. Waleriana Łukasińskiego (ul. Szpitalna 1)

Ufundowane w 1675 r. przez biskupa St. Wierzbowskiego do 1806 r. służyło okolicznej młodzieży szlacheckiej. W 1819 r. budynki przeznaczono na koszary dla wojska rosyjskiego. W 1840 roku w opuszczonym przez carskie wojsko kolegium powstał Dom Przytułku Starców i Kalek. W latach sześćdziesiątych XIX wieku kolegium rozbudowano według projektu Henryka Marconiego. Teren, na którym znajduje się obecnie DPS (8 ha) otacza zbudowany w 1935 roku ceglany mur.

Budynek dawnej synagogi (ul. Dominikańska)

Zbudowany około 1902 roku na miejscu poprzedniej drewnianej. Po drugiej wojnie światowej w budynku mieściły się sklepy i wytwórnia wód gazowanych. Z dawnego wystroju domu modlitwy zachowały się żeliwne słupy podtrzymujące płaski strop.

Dwór cadyka i Dom Modlitwy (ul. Dominikańska 10/12)

Założycielem dynastii cadyków z Góry Kalwarii był osiadły w niej około 1859 roku Izaak Meir Alter. To dla niego zbudowany dom zwany dworem cadyka wraz z domem modlitwy przeznaczonym dla odwiedzających cadyka chasydów. Ruch żydowskich pielgrzymów był tak duży, że pod koniec XIX wieku wybudowano kolejkę wąskotorową z Warszawy do Góry Kalwarii. Żydzi górnokalwaryjscy w czasie drugiej wojny światowej zostali w 1941 roku wywiezieni do getta warszawskiego i niemal wszyscy zginęli.

Tuż obok Góry Kalwarii znajduje się Czersk a w nim Zamek Książąt Mazowieckich